تهیه کننده:
موزه ملی هنر و ادبیات کودک کانون پرورش فکری کودکان ونوجوانان در 20 مهر ماه سال 1379 به منظورحفظ و نگه داری آثار و دستاوردهای کانون و ارائه دوره ای و دائمی این آثار افتتاح شد.از دیگر اهداف تاسیس این موزه،می توان به آشنا ساختن کودکان ونوجوانان به عنوان مخاطبین اصلی و هنرمندان،اولیای تربیتی ،دانشجویان و پژوهشگران با تولیدات و فعالیت های کانون در حوزه هنر و ادبیات اشاره کرد.
ارتباط با مراکز مشابه کانون در سطح ملی و بین المللی و تبادل تجربه با این مراکز،ازجمله برنامه های موزه به شمار می رود.
موزه علاوه برمعرفی بخشهای مختلف کانون دارای هشت آرشیو مجزا ازآثار هنری و اسناد ارزشمند است که به معرفی آن ها می پردازیم:
انتشارات کانون:
واحد انتشارات کانون از سال 1345 با هدف ترویج فرهنگ مطالعه در میان کودکان و نوجوانان شروع به فعالیت کرده واولین کتاب خود با عنوان "مهمان ناخوانده"نوشته فریده فرجام را در همان سال به چاپ رساند.این کتاب یکی از پرتیراژترین کتاب های کودک در نیم قرن گذشته است که تا به حال23 بار تجدید چاپ شده و در سال 1394توسط دفتر آثار و حفظ و احیای میراث معنوی و دفتر کودک و نوجوان در فهرست میراث ناملموس قرار گرفته است.
از دیگراساتید بنامی که با انتشارات کانون در زمینه نویسندگی همکاری داشته اند می توان به بهرام بیضایی ،احمدرضا احمدی ،نیما یوشیج ،جبار باغچه بان و ...اشاره کرد. همچنین در حوزه تصویرگری کتاب کودک نیز چهره های شاخصی چون: نورالدین زرین کلک، فرشید مثقالی، پرویز کلانتری، علی اکبر صادقی، نیکزاد نجومی و ... برای انتشارات کانون آثار تصویری زیبایی به جا گذارده اند .
جهت معرفی واحد انتشارات کانون در موزه ،کلیه کتابهای منتشر شده در کانون از سال 1345 به تفکیک سال انتشار و گروه های سنی کودکان و نوجوانان بر روی تابلویی در قسمت ورودی موزه طراحی و معرفی شده است.
موزه علاوه بر معرفی واحد انتشارات ،گنجینه ای از آثار تصویرگری کتابهای کانون از ابتدای تاسیس تا کنون را در دل خود جای داده است. از این آثار به صورت دوره ای ،نمایشگاه هایی با موضوعات مختلف در محل موزه برگزار شده و برخی از این آثارنیز در نمایشگاه های داخلی و بین المللی به نمایش گذارده می شوند. این گنجینه شامل 12000 قطعه اصل آثار تصویرگری کتاب کودک بوده و به نوعی تاریخ هنر تصویرگری کتاب کودک ایران به شمار می رود.
مرکز تئاتر کانون:
در سال 1350، یکی از مراکز آموزش‌های هنری، یعنی مرکز تئاترکانون فعالیت خود را با تشکیل یک گروه حرفه‌ای تئاتر کودکان آغاز کرد.
بعد از گذشت دو سال از فعالیت این گروه وشناساندن این هنر نوپا به جامعه‌ی هنری ایران، مرکز تئاتر تصمیم گرفت تا به دنبال اجرای «تئاتر برای کودکان»، روش آموزش «تئاتر کودکان» را برای اولین‌بار در سطح کتابخانه‌های کانون پیاده و به مرحله‌ی اجرا در آورد.
از این‌رو در سال 1352، نخستین گروه مربیان تعلیم دیده در مرکز تئاتر که همگی از دانشجویان رشته تئاتر دانشکده هنرهای زیبا و دانشکده هنرهای دراماتیک بودند به کتابخانه‌های کانون اعزام شدند و با تشکیل کلاس‌های ویژه کودکان و نوجوانان فعالیت خود را آغاز کردند.از جمله هنرمندانی که فعالیت خود را در حوزه تئاتر و تئاتر عروسکی در کانون آغاز کردند می توان به مرضیه برومند،راضیه برومند،رضا بابک،مریم سعادت،ایرج طهماسب،حمید جبلی،عادل بزدوده،حسن دادشکر و....اشاره کرد.
جهت معرفی این دستاورد کانون، بخشی از موزه به ارائه نمونه هایی از عروسکهای تولید شده این مرکزاختصاص یافته و بازدید کنندگان می توانند ، با تکنیکها وسبک های گوناگون نمایش عروسکی چون خیمه شب بازی ، عروسک های سایه، نخی،بونراکو،میله ای و غیره نیز آشنا می شوند.(در بخشی از ویترین های موزه ،قدیمی ترین عروسک های خیمه شب بازی ایران به نمایش گذاشته شده اند.) همچنین قسمت هایی از تولیدات مرکز تئاتر کانون که به صورت تله تئاتر آماده شده است، برای مخاطبین نمایش داده می شود.
واحد سینمایی:
واحد سینمایی کانون در سال 1349 با مدیریت ابراهیم فروزش و با همکاری فیلم سازان جوان آغاز به کار کرد.
پس از چندی به همت این واحد،کلاس های آموزش فیلم سازی برای کودکان و نوجوانان عضو کتابخانه های کانون راه اندازی شد.آثار تولید شده توسط نوجوانان در این کلاس ها در جشنواره های جهانی فیلم های هشت میلی متری شرکت داده میشد که برخی از این آثار توانستند جوایزی را به خود اختصاص دهند.بسیاری از فیلمسازان،فیلمنامه نویسان و انیماتورهای برجسته ایرانی،فعالیت خود را از این واحدآغاز کرده و یا از اعضای مراکز کانون بوده اند.عباس کیارستمی،نورالدین زرین کلک،بهرام بیضایی،فرشیدمثقالی،مجید مجیدی،علی اکبر صادقی،پرویز دوایی و...ازجمله این افراد به شمار می روند.
در بخش معرفی واحد سینمایی در موزه ،ماکت هایی از انیمیشن های تولید شده در کانون به چشم می خورد. از ماکتهای موجود می توان به ماکت انیمیشن اصحاب فیل به کارگردانی علی اصغر زاده اشاره کرد. در ساخت این انیمیشن، هنرمند از تکنیک ویژه ای برای خلق اثر خود بهره برده است. قاب های نقش برجسته روایتگر صحنه های این انیمیشن 15 دقیقه ای است.
یکی از پر مخاطب ترین قسمتهای موزه، ماکت انیمیشن "قصه های بازار" به کارگردانی عبدا... علیمراد است. این ماکت با ثبت ظرافت هایی در ساخت و به تصویر کشیدن فضای یک بازار قدیمی نظر هر بیننده ای را به خود جلب کرده و دقایق طولانی از بازدید موزه را به خود اختصاص می دهد. فیلم قصه های بازار شامل 3 قسمت "قصه طوطی و بقال" ، "ورود به دنیای عروسکی" ، "کوه جواهر" است که از دل همین ماکت و بازار کوچک بیرون آمده اند.
علاوه بر این دو ماکت ارزنده، بخش های کوچکی از ماکت انیمیشن های " حکایت کلاه غیبی" ، " بهادر" (برنده جایزه جشنواره کن جونیور)، "ربات و کشاورز" و "کوه جواهر" نیز در ویترین های موزه به نمایش گذاشته شده اند.
واحد سرگرمیهای سازنده:
فعالیتهای این واحد در سال 1358 در زمینه طراحی و تولید اسباب بازی و کاردستی کودکان آغاز شد. تولید کارتهای بازی ، احجام هندسی و آموزش ماکت سازی ازجمله اولین فعالیت های واحد سرگرمی ها به شمار می روند. به تدریج فعالیت این واحد در زمینه تولید بازی و سرگرمی های فکری و علمی توسعه پیدا کرد و در سال های اخیر طراحی و تولید اسباب بازی های آیینی و سنتی نیز در دستور کار قرار گرفت. هدف این مجموعه تولید اسباب بازی برای کودکان و نوجوانان با توجه به نقش آموزشی این ابزار در جهت رشدو تقویت مهارت های مختلف و شکوفایی خلاقیت های آنان است.
در بخش معرفی واحد تولید سرگرمیهای سازنده کانون درموزه، نمونه هایی از سرگرمیهای علمی شامل "آسمان نما"، سرگرمیهای خلاق فکری و کتاب سرگرمیهای سازنده شامل جورچین ها، مجموعه دوباره نگاه کن، سنگها و رنگها، سنجاقها، کاج ها و بلوطها، نارگیلها، چوب ها و ریشه ها ، دکمه ها، دور ریختنیها و ... به نمایش گذاشته شده است.
مرکز تجربیات هنری:
مرکز تجربیات هنری کانون با هدف تولید آثارهنری بدیع ، خلاقانه ومتفاوت با شیوه های رایج و معمول گذشته در سال 1360 با همکاری تعدادی از هنرمندان حرفه ای کار خود را آغاز کرد.
از جمله فعالیت های این مرکز می توان به این موارد اشاره کرد:
برپایی نمایشگاه ایران شناسی و معرفی تمدن و هنر ایران زمین با بهره گیری از آثار هنری فاخر درکشورهای ژاپن ،کره و ایران
طراحی و تهیه نقشه حیات وحش ایران که علاوه بر کاربرد نمایشگاهی امکان چاپ و نشر نیز داشت.
تهیه و تولید انیمیشن و ساخت فیلم های کوتاه نظیر فیلم بازگشت،تولید کتاب و تصویر سازی وخلق تابلوهای هنری نفیس توسط هنرمندان نامی نظیر بهرام خائف،عبدالله حاجی وند و...
موزه کانون در تاریخ 11/8/98 توسط سازمان میراث فرهنگی ثبت ملی شده و نام آن به"موزه ملی هنر و ادبیات کودک"تغییر یافت.